O muro que se atopa delimitado polas rúas Eduardo Pondal e López Ferreiro, con coordenadas 42.874380, -8.542902; trátase dunha construción industrial que sustenta a calzada que une ambas rúas pola parte superior. Esta construción ofrece un hábitat tipo J á flora urbana que aquí se atopa, con orientación sur.

Neste muro de gran extensión, delimitamos unha zona de aproximadamente uns 10 metros para categorizar. Nesta lonxitude, toda ela cuberta predominantemente por musgos da especie Bryum argenteum, predominaba unha zona máis sombreada e húmida, e outra máis soleada, na que a abundancia de musgos era menor polos menores niveis de humidade. 

Por outra banda, a lonxitude mostreada estaba percorrida completamente por unha greta duns 2 cm na que predominaba o enraizamento da vexetación.  

A 27 de febreiro realizamos a primeira observación, atopando as seguintes especies na nosa zona delimitada:

1. Margarida cimarrona, Erigeron karvinskianus (Terófito)

Esta especie, descrita por primeira vez por Candolle, é unha especie exótica orixinaria de México e América Central. Non obstante, hoxe en día podemos atopala en case calquera rexión do mundo con clima temperado-cálido. Foi introducida en Europa de forma intencionada, e a pesar de que existan testemuñas da súa presenza no sur de Francia e en Italia a finais do século XIX, o momento exacto da súa introdución non está claro.

Na Península Ibérica, actualmente, podemos atopala en gran parte do territorio. Normalmente atópase asociada a zonas antropizadas, como muros e paredes, puidendo chegar a formar grandes coberturas. Aínda que habitualmente esta planta está confinada a estas áreas marcadas polo impacto humano, a súa expansión en áreas naturais podería ser motivo de preocupación dado o seu potencial invasor pola sua gran resistenza e dispersión (aínda que prefire climas cálidos e a exposición directa ao sol, pode resistir sequías, xeadas de ata -15 °C, adáptase a todo tipo de chans e raramente se ve afectada por enfermidades) de forma que aparece recollida no “Atlas de las Plantas Alóctonas Invasoras de España”. 

2. Grama-apretada, Desmazeria rigida (Terófito)

Desmazeria rigida ou como se coñece polo seu nombre vulgar, Grama-apretada, é unha gramínea (orden Poales, familia Poaceae). Tamén se lle coñece como Catapodium rigidum. Vemos que o seu nome mantén o adxetivo rigidum, xa que fai referencia á rixidez da súa espiga (que é a súa inflorescencia). Non alcanza máis de 15-20 cm de altura polo que adoita pasar desapercibida. 

Esta planta crece xeneralmente en paredes ou muros rocosos, como é o caso do noso lugar de estudio, e por bordes de camiños e estradas. 

Ten unha gran distribución mundial, en Galicia e prácticamente en toda España é unha planta autóctona nativa.  

3. Parietaria, Parietaria judaica (Caméfito)

Esta planta pertence á orde Rosales, familia Urticaceae. Aínda que pertence á mesma familia que as ortigas, non causan picor ao tocalas, pero sí están implicadas na irritación das mucosas nasais causando alerxias. 

Procede do mediterráneo e sufriu unha gran dispersión por zonas húmedas. Crece en gretas de muros, acantilados de litorales, estradas e é moi común encontrala en solos ricos en nitróxeno. 

4. Flor da viúva, Trachelium caeruleum (Caméfito)

Trátase dunha planta perenne, con follas ovaladas cuxo marxe é aserrado, e un tallo de color roxido-negruzco. As flores son de cor violeta-azulado, pero nesta época esta especie atópase aínda non florecida.

Habita paredes húmidas e sombrías non salinas, enriquecidas en sustancias nitroxenadas, o que coincide co hábitat a caracterizar, e atópase en calizas e arenistas. Ademáis, presenta unha distribución holártica (distribúese predominantemente no mediterráneo occidental, pero atópase dispersa por toda a penínsla ibérica) e prospera en ambientes urbáns e ruderais. 

Non é unha especie exótica invasora nin se atopa ameazada segundo a UICN. 

5. Embigo de venus, Umbiculus rupestris (Hemicriptófito)

Esta especie da familia das crasuláceas, é orixinaria das rexións Atlántica e Mediterránea. O seu nome científico proporciónanos información sobre a morfoloxía e distribución da especie. Umbiculus, en latín embigo, fai alusión á forma das súas follas. Por outra parte o nome específico rupestris procede do latín rupes, que significa rocha e estris “que vive nas rochas”. Isto é debido a que crece en paredes de pedra e rochas (habitualmente en gretas), en ambientes húmidos e polo xeral sombríos, polo que como no noso caso, podemos atopalos asociados a musgos, dende o nivel do mar ata os 2200m. Crecen formando colonias con outras plantas da mesma especie, e ao igual que todas as crasuláceas o seu metabolismo fotosintético é CAM. 

Unha curiosidade desta planta é que na medicina tradicional é utilizada con fines curativos e antisépticos. 

6. Fento común, Polypodium cambricum (Xeófito)

Este tipo de fento está distribuído por rexións mediterráneas e polo oeste de Europa hasta Irlanda. Dentro da península Ibérica, escasea no interior.

Acostuma a desenvolverse en paredes, muros, pedregais, ou troncos de zonas sombrías e húmedas.

Pódese asegurar que esta especie é P. cambricum e non P. interjectum ou P. vulgare porque a lonxitude xeral das follas é maior. Tamén se pode apreciar por un maior engrosamento na zona central, que en P. interjectum sería menor. Ademáis, na parte superior, prodúcese un cambio brusco en cuanto a lonxitude das follas deixando un ápice moi alargado en comparación. Por último, podemos fixarnos nas paráfises dos soros, que no noso caso están presentes. Poderían describirse coma unha especie de tricomas.  

7. Unlla de gato, Sedum album (Caméfito)

Neste caso o nome da planta tamén fai referencia á cor. Esta especie atópase en Europa, Siberia e Asia Occidental, dende o nivel do mar ata os 2.400 metros de altitude. Isto ococrre grazas á súa capacidade de pasar do metabolismo das C3 ao metabolismo CAM típico das crasuláceas.  

Crecen en muros, tellados, zonas rocosas etc; e con maior frecuencia nas zonas eutrofizadas e pobres en nitróxeno. Encontrámola la parte superior do muro zona horizontal (na pequena repisa), xa que non soportan ben nin a sombra nin a humidade, e nesa zona dá o sol de forma continuada.  

A súa etapa de floración vai dende abril ata agosto, neste caso podemos ver as flores nun dos exemplares. 

Cabe destacar que o día 19 de abril revisamos o lugar, observando flores xa nos dous exemplares, e importantes cambios noutras das especies, moitas delas secas debido a diminución das choivas durante este mes.

A modo de conclusión, é curioso recalcar que, como vimos na revisión de cada unha destas especies, moitas mostran preferencia por ambientes ricos en nitróxeno. Esto está moi relacionado coa ubicación deste muro, por atoparse preto dunha discoteca así como por ser parte da zona de paso de moitos viandantes que pasean as súas mascotas. Por elo, moitas destas especies predominaban na parte baixa do muro, mentres que as Margaridas predominaban na parte máis superior, así como os dous exemplares de Unlla de gato, que prefiren ambientes pobres en nitróxeno, e por eso quedaban reducidas a repisa superior.

Nas imaxes adxuntas, móstranse fotografías de cada unha destas especies presentes no muro, ademáis de tres gráficas: Gráfica 1, da porcentaxe de cobertura de especies no muro; Gráfica 2, da porcentaxe relativa de formas de vida con respecto ao total de especies; Gráfica 3, do número de individuos de cada especie.

Os observadores que recopilaron os datos para a redación deste blog son os seguintes: Andrea Villaronga Miguéns, Celia Redondo Dasilva, Marta Paramés Riveiro, Martín Romera Gutiérrez e Raquel Martínez Quintas.