Comentario xeral

O lavadoiro de Cornes é unha estrutura abandonada situada no barrio de Cornes en Santiago de Compostela (coordenadas: 42.870489, -8.550809), que actualmente funciona como o hábitat para multitude de especies de flora urbana. Trátase dunha conformación heteroxénea e relativamente diversa, con presencia de especies acuáticas e terrestres de diferentes tipos biolóxicos, que sirve como unha boa representación dos organismos propios da nosa rexión e que aproveita a presencia de auga e condicións axeitadas para saír adiante no que antes era unicamente de uso humano.

Segundo a EUNIS (European Nature Information System), é un hábitat de tipo J5 (Highly artificial man–made waters and associated structures), pois trátase dun lavadoiro.

A maioría das plantas presentes son autóctonas distribuídas de forma natural pola rexión ben Eurosiberiana ou ben Mediterránea. Porén, tamén detectamos unha especie cosmopolita (Lemna minor) e outra invasora procedente de Sudáfrica (Delairea odorata).

Esta comunidade desenvólvese ben neste ambiente pola súa preferencia por unha alta humidade (conseguida pola presencia permanente de auga), así como pola súa versatilidade, xa que moitas son ruderais e atópanse frecuentemente en ambientes alterados coma este. Ademais, moitas toleran a sombra que ofrece este lavadoiro cuberto. Predomina Lemna minor en toda a zona cuberta de auga.

Espectro biolóxico

Podemos ver no gráfico insertado como predominan os hemicriptófitos, seguidos polos hidrófitos, caméfitos, e unha pobre representación de fanerófitos e terófitos. Isto explícase polas condicións físicas do lavadoiro, que permite sobre todo a presencia de pequenas plantas que medren entre as rochas graníticas que forman a estrutura. Ademais, estivo en uso até fai relativamente poco tempo, polo que aínda non houbo tempo de avanzar moito na sucesión da comunidade vexetal.

Inventario de especies atopadas:

• Carex pendula Huds.
• Scrophularia auriculata L.
• Trachelium caeruleum L.
• Delairea odorata Lem.
• Hedera hibernica (G. Kirchn.) Bean
• Rubus ulmifolius Schott
• Phyllitis scolopendrium (L.) Newman
• Cymbalaria muralis Gärtner, C.A.Mey & Scherb
• Fragaria vesca L.
• Urtica membranacea Poir.
• Epilobium tetragonum L.
• Helosciadium nodiflorum (L.) Koch.
• Lemna minor (L.) Griff.
• Asplenium trichomanes L.

Información sobre cada especie:

Carex pendula Huds.

Trátase dunha especie autóctona da Península Ibérica. Distribúese pola maior parte de Europa e territorios cercanos, como Oriente Medio, norte de África, Azores e Madeira.

É unha hemicriptófita asociada a ambientes acuáticos (parcialmente hidrófila).

Scrophularia auriculata L.

Trátase dunha especie hidrófila (de medios de alta humidade) autóctona, distribuida no Oeste e Suroeste de Europa. Foi introducida en México, onde é alóctona.

É hemicriptófita (xemas a ras de chan).

Trachelium caeruleum L.

Trátase dunha especie autóctona, distribuida ao longo da Península Ibérica, chegando a aparecer no Sur de Francia e o Norte de Marrocos. Ten unha distribución polo xeral mediterránea. É unha planta casmófita (petrófita), pois precisa de pequeñas fendas na pedra para arraigar.

É unha planta caméfita, xa que ten as xemas por encima do chan a unha altura inferior de 25 cm e 

Delairea odorata Lem.

É unha epífita (vive sobre outras plantas), de orixe sudafricano, sendo aquí invasora (estolones e esquexes, moita facilidade) e noutros moitos sitios do mundo. É perenne.

Hedera hibernica (G. Kirchn.) Bean

Trátase dunha especie endémica das costas atlánticas europeas, dende Irlanda ata o noroeste peninsular (Galicia). É unha especie introducida en América do Norte.

Planta hemicriptófita que crece sobre unha grande variedade de superficies, fanerófita.

Rubus ulmifolius Schott

Rubus ulmifolius, arbusto (fanerófito) de orixe Holártica (Norte de África, Sur de Asia e case toda Europa), sendo autóctona e moi abundante aquí. Atópase en solos tanto silíceos como alcalinos con certa humidade, ao sol e á sombra. É típica de bosques.

Phyllitis scolopendrium (L.) Newman

É unha especie autóctona, orixinaria do hemisferio Norte. Atópase repartida principalmente por Europa, estando presente tamén en partes de Asia e África. É casmófita, pois precisa de pequeñas fendas na pedra para arraigar.

O seu tipo biolóxico é o dos hemicriptófitos (xemas a ras de chan).

Segundo a UICN, presenta unha preocupación menor (LC).

Cymbalaria muralis Gärtner, C.A. Mey & Scherb

É unha caméfita (perenne) de distribución plurirrexional (aparentemente de orixe na Europa mediterránea e naturalizada en moitos lugares hoxe en día), sendo tamén autóctona da Península Ibérica e abundantísima nos muros galegos.

Atópase en zonas con humidade media ou alta, solos con tendencia alcalina e nitroxenados. 

Fragaria vesca L.

É unha hemicriptófita eurosiberiana chegando até o norte de Asia: típica da nosa contorna. Crece á luz ou en sombra, normalmente en comunidades de hemicriptófitos (perennes). Gústanlle os solos moi mineralizados e debilmente ácidos. 

Urtica membranacea Poir.

Coñecida por todos, a ortiga / estruga é unha planta ruderal que conta con pelos urticantes. Pode ser monoica ou dioca e é unha planta anual de tipo terófito.

Trátase dunha especie autóctona, orixinaria do Mediterráneo e que na Península Ibérica se atopa sobre todo en comunidades costeiras.

Epilobium tetragonum L.

Esta especie anual de tipo hemicriptófito atópase sobre todo en lugares húmidos e ruderais, presenta múltiples ramificacións na zona superior e flores rosadas / violáceas. Trátase dunha planta autóctona da rexión de Eurasia. Segundo a UICN, presenta unha preocupación menor (LC).

Helosciadium nodiflorum (L.) Koch.

Tamén chamada apio de río, trátase dunha especie hidrófita ou helófita, con xemas de renovo somerxidas na auga. Atópase en hábitats húmidos e é unha planta autóctona mediterránea. Segundo a UICN, presenta unha preocupación menor (LC).

Lemna minor (L.) Griff.

Planta autóctona, semicosmopolita que se distribúe polos continentes de Europa, África, Asia e Norteamérica.

Planta hidrófita de ambientes con agua calmas o estancadas (lóticos).

Asplenium trichomanes L.

É unha especie autóctona, unha planta extendida tanto por Europa como por Norteamérica- Trátase dunha especie subcosmopolita. É casmófita, pois precisa de pequenas fendas na pedra para arraigar.

É Hemicriptófita (xemas a ras de chan)

Observadores: Enaitz Busto Ziarreta, Ángel Couce Méndez, Diego González López, Raquel Iglesias Manteiga.