Planta herbácea perenne rizomatosa. Caules de 50-155 cm de lonxitude, de sección trígona, coas caras planas ou lixeiramente cóncavas. Follas reducidas a vaíñas herbáceas, que frecuentemente se tinguen de púrpura, as veces con unha lámina de ate 6 cm. Con 5-35 espiguetas frecuentemente pedúnculadas, formando unha inflorescencia laxa, aínda que tamén se observan fascículos seseis. Espiguetas de cor pardo-avermellada, sendo as glumas ovadas e cun ápice emarxinado e mucronado, redondeado. A morfoloxía das glumas é de interese xa que é unha das diferencias  entre a especie e o Schoenoplectus pungens,  que presenta o ápice das glumas agudo. Outras diferencias con  S. pungens  son que este presenta un menor número de espiguetas, de 1-6, e as espiguetas son sempre seseis [1].

Reprodúcese principalmente por estollos, formando herbazais densos. A reproducción vexetativa tamén pode producirse a partir de pequenos fragmentos do caule, que poderían enraizar nas condicións axeitadas. A producción de sementes é elevada e non semella presentar ningún mecanismo para a súa dispersión.

Con polinización principalmente anemófila, as flores presentan protoxinia (maduración do estigma previa á antese), un mecanismo que reduce a endogamia [2].

2n=40, 42 [1]

VI-X

Especie amplamente distribuida en Eurasia, Exipto e Sudáfrica e tamén introducida en Norteamérica. É unha espécie rara na Península Ibérica, onde só se coñece a poboación do río Miño en Tomiño (Pontevedra), as poboacións do río Guadiana (Huelva e Algarve) e escasas localidades no centro de Portugal.

Vive semisumerxida en marismas e esteiros con baixa salinidade e remansos fluviais. Na poboación do río Miño, ocupa a faixa de vexetación máis próxima ao curso fluvial, en contacto coas poboacións de macrófitos sumerxidos, como Potamogeton pectinatus. Forma un herbazal denso con poucas especies acompañantes, entre as que destaca a presenza de Schoenoplectus pungens. Cara o interior na orla da poboación da especie aparece un bosquete de Salix sp. e Alnus glutinosa.

A única poboación coñecida no noso território, no río Miño ao seu paso polo concello de Tomiño, ten unha viabilidade comprometida dado o seu pequeno tamaño.  Cunha área de ocupación de aproximadamente 1500 m2 e un tamaño poboacional estimado en menos de 1000 exemplares, calquera pequena afección sobre a especie ou o seu hábitat podería implicar a súa extinción a nivel rexional.

O estado de conservación actual deste núcleo pode considerarse aceptable, presentando unha elevada densidade e cos exemplares no rango de maior tamaño dos observados na especie (150 cm.), e constatándose unha elevada producción de sementes. Non se teñen datos de declinación da especie ou degradación do seu hábitat nos últimos anos, polo que non se poden empregar estes subcriterios para asignarlle a categoría En Perigo Crítico, polo que se inclúe na categoría EN considerando un elevado risco de extición futura.

Non se observan ameazas actuais sobre a especie, máis alá do xa indicado sobre o seu pequeno tamaño poboacional. Como ameazas potenciais deben considerarse as actividades humanas que se desenvolven no entorno da poboación e as inundacións que poderían provocar transformacións sobre o hábitat no curto prazo. Actuacións como a creación de paseos fluviais ou unha ampliación da área recreativa que se localiza na proximidade da poboación poderían afectar gravemente á especie.

Na zona tamén é importante a actividade agrícola, que con prácticas inadecuadas podería ocasionar problemas de contaminación local,  principalmente polo mal uso de puríns e polo cada vez máis xeralizado uso de herbicidas.

A poboación localízase na ZEPVN Baixo Miño e a especie está incluida no Catálogo Galego de Especies Ameazadas na categoría En Perigo.  Está incluida no Programa de seguimento de especies ameazadas desenvolvido pola Dirección Xeral de Conservación da Natureza. Estas medidas deben complementarse con un plano de recuperación e conservación da especie, no que realizar unha busca exhaustiva de novas localidades e no que se definan as necesidades de manexo da poboación (reforzamentos, actuacións sobre o hábitat, …) e co deseño de actividades de educación ambiental na poboación local que poñan en valor a especie.

En canto a conservación ex situ, xa existe algunha recolección no Banco de Xermoplasma da USC. Deben realizarse mostraxes periódicas para incrementar o material dispoñible e é necesario estudar os protocolos de xerminación e condicións de cultivo da especie.

Autor da Ficha: Roi Carballal

Javier Amigo

1. Luceño, M., S. Castroviejo & P. Jiménez. 2008. Schoenoplectus (Rchb.) Palla in Castroviejo S., M. Luceno, A. Galán, P. Jimenez Mejías, F. Cabezas & L. Medina (eds.), Flora iberica Vol. XVIII.: 42-50. Real Jardín Botánico. Madrid. 

2. Rich, T.C.G. & R. Fitzgerald. 2002. Life cycle, ecology and distribution of Schoenoplectus triqueter (L.) Palla (Cyperaceae), Triangular Club-rush, in Britain and Ireland. Watsonia 24: 57–67.