Clasificación:

• Reino: Plantae

• División: Pteridophyta

• Clase: Polypodiopsida

• Orde: Polypodiales

• Familia: Dryopteridaceae

• Xénero: Dryopteris

• Especie: Dryopteris affinis (Lowe) Fraser-Jenk.

Distribución xeográfica:

Dryopteris affinis distribúese amplamente por Europa occidental e central, estendéndose desde as Illas Británicas e Escandinavia ata a Península Ibérica e rexións montañosas do Mediterráneo. Está presente tamén no norte de África e, de forma puntual, en rexións atlánticas de Asia Menor. Na Península Ibérica, aparece nas zonas húmidas e montañosas do norte e oeste, sendo frecuente en Galicia, Cantabria, País Vasco e Serra de Gredos (Castroviejo et al., 1986–2021).

Hábitat e Ecoloxía:

Esta especie habita principalmente en ambientes forestais húmidos, como:

• Carballeiras atlánticas (Quercus robur)

• Bosques de ribeira e vales umbrosos

• Faiais montanos (Fagus sylvatica)

• *Seixos silíceos e ladeiras orientadas ao norte, con elevada humidade ambiental.

Requírese solos ácidos ou subácidos, ben drenados e ricos en materia orgánica, con coberturas arbóreas densas que limiten a insolación directa. Adoita formar masas monoespecíficas densas, grazas á súa capacidade de propagación rizomatosa.

Desde o punto de vista fitosociolóxico, insírese en comunidades como o Luzulo-Quercetum roboris e asociacións da clase Querco-Fagetea, compartindo hábitat con outras pteridófitas como Blechnum spicant, Polystichum setiferum e Athyrium filix-femina (Valdés et al., 1987).

Morfoloxía e fenoloxía:

Dryopteris affinis (Lowe) Fraser-Jenk. é un taxon pteridófito rizomatoso de hábito perenne, pertencente á familia Dryopteridaceae, caracterizado por formar grandes macollas basais e un porte vigoroso.

• O rizoma é curto, erecto a suberecto, robusto, recuberto densamente por escalas pardo-douradas lanceoladas, elemento diagnóstico fundamental fronte a outros taxa do complexo D. filix-mas.

• As frondes son persistentes, de tipo bipinnado a bipinnatisecto, alcanzando frecuentemente 0,8–1,5 metros de lonxitude. A lámina é elíptica a oblonga, con textura coriácea, verde escuro lustroso, e disposta en disposición helicoidal a partir do ápice do rizoma.

• O pecíolo é robusto, sulcado, máis curto que a lámina foliar, e está densamente cuberto de escamas basais pardo-douradas, con frecuencia translúcidas na marxe.

• As pínnulas son opostas ou subopostas, con lóbulos crenados ou dentados, e con nervación pinada libre.

• Os soros son redondos, dispostos en dúas fileiras paralelas a cada lado do nervio medio das pínnulas. Cada soro está cuberto por un indusio reniforme, persistente, membranoso, de marxe enteiro.

• A esporulación ten lugar entre xullo e outubro, segundo a altitude e latitude; os esporangios liberan esporas triletes dispersadas por anemocoria.

A complexidade morfolóxica e a variabilidade fenotípica observada no grupo D. affinis motivou a súa revisión taxonómica e a delimitación de varios microtaxons infraespecíficos, aínda suxeitos a revisión sistemática (Fraser-Jenkins, 1986; Jermy & Camus, 1991).

Importancia ecolóxica:

Dryopteris affinis é unha pteridófita perenne de relevancia ecolóxica significativa nos ecosistemas forestais higrófilos de clima oceánico. A súa presenza indica hábitats pouco alterados, bosques maduros e solos estruturalmente estables, actuando como bioindicador de vexetación climácica atlántica. Contribúe á estrutura e funcionalidade do sotobosque, mantendo a humidade edáfica, reducindo a erosión e favorecendo a acumulación de materia orgánica.

Ademais, proporciona microhábitats para invertebrados edáficos, serve de refuxio para pequenos vertebrados e sustenta unha rica epifitose de brións e hepáticas. Grazas á súa robustez e capacidade de propagación rizomatosa, desempeña un papel destacado na estabilización de solos e pode actuar como especie facilitadora na rexeneración forestal, sendo empregada en proxectos de restauración ecolóxica en zonas degradadas.

Bibliografía:

• Castroviejo, S. et al. (1986–2021). Flora Iberica. Real Jardín Botánico, CSIC.

• Fraser-Jenkins, C.R. (1986). The European Dryopteris affinis complex. Fern Gazette 13(5).

• Page, C.N. (1997). The Ferns of Britain and Ireland. Cambridge University Press.

• Valdés, B., Talavera, S., & Fernández-Galiano, E. (1987). Flora vascular de Andalucía Occidental. Ketres.

• Tutin, T.G. et al. (1964–1980). Flora Europaea. Cambridge University Press.