Rhynchospora modesti-lucennoi Castrov.
-
Plantas
-
Liliopsida
-
Poales
-
Cyperaceae
-
Rhynchospora
Descrición e bioloxía
Herbácea perenne. Caule simple, subtrígono, de 40-70 cms de altura. Follas de até 2 mm de anchura, máis curtas que os caules, a maioría basais, caniculadas ou enroladas, sendo en ocasións planas na parte inferior, cos marxes escábridos.
Inflorescencia terminal formada por 3-5 cimas con poucas flores e máis ou menos laxas; brácteas inferiores foliáceas; espiguillas fusiformes numerosas de sección redondeada ou lixeiramente comprimidas. Glumas ovais, pardo-oscuras, glabras, co nervio medio moi resaltado, prolongado no ápice formando un mucrón dispostas helicoidalmente. Estames 1-3. Estilo con 2 estigmas ensanchados na base, formando un estilopodio de contorno triangular, persistente na fructificación. Aquenios de contorno obovado, rugoso, con cerdas periánticas antrorso-escábridas, de menor lonxitude que o aquenio.
Medra formando céspedes densos, pola súa elevada capacidade de multiplicación vexetativa. A producción de flores é elevada e pola súa morfoloxía e disposición nas espigas presúmese unha polinización alógama anemofila. [1]
Nº de cromosomas
2n=84 [2]
Fenoloxía
V-X
Distribución
Endemismo da Península Ibérica e do Norte de África. No Norte de Portugal e Galiza coñécense tan só dúas poboacións, en Ponte da Lima e no Concello de Moaña. Os outros núcleos ibéricos localízanse na Beira Litoral e Extremadura en Portugal, e en Huelva e Cádiz en España.
Hábitat
Aparece en herbazais-xuncais higrófilos desenvolvidos en brañas, entre 50 e 300 m. de altitude. Entre as especies coas que convive atópanse Molinia caerulea, Linkagrostis juressi, Rhynchospora alba, Juncus bulbosus, Drossera longifolia, Eleocharis multicalis. Na orla destas brañas a especie tamén convive con especies de matogueira como Erica tetralix, Erica ciliaris e Genista berberidea. Especie presente no hábitat prioritario 4020 da Directiva Hábitats.
Poboación
En Galiza, a única poboación coñecida na actualidade, presenta uns 300 exemplares reproductores nunha braña de pouco máis de 500 metros cadrados. O estado da poboación é preocupante, xa que o seu hábitat foi alterado levemente para a plantación de Fraxinus sp. Noutras localidades galegas onde foi reportada a presenza da especie no pasado, Carnota [3] e Gándaras de Budiño [1,2], non foi localizada nos últimos anos.
A poboación de Ponte de Lima tamén é de pequena dimensión estando limitada a unha braña con menos de 50 metros cadrados, estando reducida a menos de 50 exemplares reprodutores. Atópase severamente ameazada pola invasión de especies exóticas leñosas (Acacia longifolia, Acacia melanoxylon e Hakea sericea) presentes no lugar.
Factores de ameaza
O pequeno tamaño poboacional e a fraxilidade dos humedais supoñen un elevado risco de extinción para a especie. Calquera actuación realizada nestes hábitats pode implicar unha mudanza nas condicións freáticas e imposibilitar o mantemento destas poboacións, un exemplo de extinción local por este tipo de actuacións foi o soterramento da poboación coñecida nas Gándaras de Budiño durante o desenvolvimento do polígono industrial de Porriño. As dúas localidades coñecidas da especie sitúanse nun entorno de aproveitamento agro-forestal, o que podería derivar no drenaxe ou recheo destas brañas na procura de solos máis productivos.
A competencia interespecífica, tanto pola presenza de especies invasoras como polo desenvolvimento da matogueira a medida que se colmata o humedal, tamén representan unha ameaza para a especie.
Outro factor a considerar entre as ameazas para a especie é a mudanza climática, nun escenario no que se observan cada vez con maior frecuencia períodos de seca prolongados que poden afectar ao mantemento destas comunidades.
Medidas de conservación
A especie está protexida en Galicia, ao estar incluida no Catalogo Galego de Especies Ameazadas. Ningunha das poboacións está localizada en espazos naturais protexidos ou propostos para a súa protección. Polas características de tamaño poboacional e a vulnerabilidade dos hábitats a adopción de medidas de custodia do territorio presentase como a alternativa máis eficiente para a protección da especie.
A realización de estudos de monitorización poboacional permitirían avaliar a necesidade de actuacións para a conservación da especie, especialmente no referido ao control de especies alóctonas e labores silvicolas para o mantemento das comunidades vexetais. Conservación dunha mostra representativa de sementes en bancos de xermoplasma.
Observacións
Agradecementos
Bibliografía
[1] Ortiz Herrera M.A,, C. de Vega Durán.R. Berjano Pérez, E. Sánchez Gullón & S. Talavera Lozano. 2003. Rhynchospora modesti-lucennoi Castrov. Pages 462-463 in: Bañares, Á, G. Blanca, J. Güemes, J. C. Moreno & S. Ortiz, eds. Atlas y Libro Rojo de la Flora Vascular Amenazada de España. Taxones Prioritarios. Dirección General de Conservación de la Naturaleza. Madrid. Spain
[2] Luceño, M. & J. Martín. 2007. Rhynchospora Vahl (Cyperaceae). In: Castroviejo, S. & al. (eds), Flora Iberica, vol. XVIII: 99-102. Real Jardín Botánico, CSIC, Madrid.
[3] Buch, H. 1951. Uber die Flora und Vegetation Nordwest Spaniens.Commentiationes Biologicae. Societas Scientiarum Fennica. Helsinki 10(17):1-98 (##Rhynchospora modesti-lucennoi ##)