1. FICHA 

DESCRIPCIÓN E BIOLOXÍA

Reino: Plantae

División: Magnoliophyta 

Clase: Magnoliopsida 

Orde: Saxifragales 

Familia: Crassulaceae 

Subfamilia: Kalanchoideae 

Tribo: Umbiliceae 

Xénero: Umbilicus 

Especie: U. rupestris 

Nomes comúns: couselo, burete, capelo, capelexo, carapucho, paraugas de sapo e umbrigo de Venus, entre outros.

É unha planta perenne, de entre 15 e 40cm de alto, cun talo erecto simple. As follas, que son carnosas, atopanse peltadas na parte basal da planta, mentres que as da zona apical son espatuladas ou lanceoladas. Todas elas son cóncavas, sendo esta a característica que inspira os seus múltiples nomes comúns. A inflorescencia é en racimo e ocupa aproximadamente tres cuartas partes do talo. As flores son péndulas. Os sépalos atópanse soldados e amosan cinco puntas agudas. A corola, que é mioto máis grande que o cáliz, é tubular e de cor amarelo/verdoso, contando tamén con cinco dentes agudos.   

Nº DE CROMOSOMAS 

Os individuos son dioicos, tendo 2n=48 cromosomas 

FENOLOXÍA

Florece de abril a agosto. 

DISTRIBUCIÓN

Sur de Europa e norte de África, atopándose na totalidade da Península Ibérica e nas Illas Baleares.  

HÁBITAT

Vive en rochas e muros, polo que é considerada unha planta casmofítica. Amosa preferencia por sustratos graníticos en zonas caracterizadas por estar á sombra e ter unha elevada humidade. Pode atoparse dende o nivel do mar ata os 2000m de altitude.  

2. CONSERVACIÓN

POBOACIÓN

Non se atopou información sobre a poboación na cidade.

FACTORES DE AMEAZA

Non é unha especie ameazada (categoría da UICN: LC, preocupación menor).

MEDIDAS DE CONSERVACIÓN 

Pola súa categoría de especie non ameazada ou con preocupación menor, non se atoparon plans de conservación específicos para ela.

3. OBSERVACIÓNS 

A reproducción de Umbilicus rupestris pode ser por esgallos ou mediante sementes. A súa evolución baseouse en adaptarse a condicións bastante extremas. Por isto, posúe raíces pouco profundas (para poder vivir nas rochas) e follas carnosas, coa finalidade de mellorar a súa eficiencia na retención de auga.  

O umbrigo de Venus é un hemicriptófito, polo que as xemas de renovo poden ser atopadas a rentes do sustrato durante a estación desfavorable. 

Tradicionalmente, o couselo foi unha planta intimamente relacionada con prácticas medicinais. Ademais de servir de alimento, en distintas partes da península foi (e, en certa medida, segue a ser) unha planta empregada para tratar hemorroides, cortar hemorraxias, actuar como antiinflamatorio ou purgante, tratar a tos e a rinorrea ou ata para tratar a diabete. De todos os seus usos tradicionais, o máis destacado é o relacionado coa piel, xa que esta especie resulta especialmente efectiva para tratar os granos ou abscesos, para actuar como antiséptico ou como cicatrizante.  

Outro dos usos dos capelos é o ornamental, servindo por exemplo para adornar os beléns durante o Nadal.   

Aínda que non é unha especie cun nivel de ameaza elevado, esta especie é parasitada polo coleóptero Pericartiellus durieui, posto que a femia deposita os seus ovos baixo a cutícula das plantas. As larvas destes insectos segregas unhas enzimas que inhiben a floración, coa finalidade de que todos os nutrintes e auga da planta vaian destinados á súa alimentación. Ademais, estas larvas provocan o crecemento anormal dos texidos vexetais, xerando unhas protuberancias denominadas agallas, que serven como alimento e para protexer ás larvas do frío e da depredación por parte das aves.  

Pola súa situación de baixa ameaza, creemos que non é necesario establecer plans de conservación especiais para Umbilicus rupestris, aínda que a especie poda estar presente en zonas conservadas, como parte dun hábitat ou dunha serie de interaccións que sí sexa necesario protexer. Por outra banda, sería interesante dar a coñecer e impulsar os usos tradicionais da especie que sí estén abalados por estudos científicos, como as súas propiedades antisépticas ou o seu uso en cociña.  

BIBLIOGRAFÍA

Números cromosomicos para a flora portuguesa, 16-37. Queir s, M. Bol. Soc. Brot. ser. 2 53: 5-28 (1979). 

https://www.miteco.gob.es/es/biodiversidad/temas/inventarios-nacionales/inventario-espanol-de-los-conocimientos-tradicionales/inventario_esp_conocimientos_tradicionales.html 

Smith, G. F., & Figueiredo, E. (2011). Umbilicus rupestris: an interesting member of the Crassulaceae in Portugal. Cactus and Succulent Journal, 83(5), 232-235.

 

29 de maio de 2024