DESCRIPCIÓN E BIOLOXÍA 

• Nombre común: Cimbalaria, hedriña das paredes, herba mediterránea do campanario, palomilla de muro, corrihuelata, flor de muralla.

• Nombre científico:  Cymbalaria muralis 

• Filo: Magnoliophyta 

• Clase: Magnoliopsida 

• Orden: Lamiales  

• Familia: Plantaginaceae (alternate families Scrophulariaceae, Veronicaceae) 

• Género: Cymbalaria 

Cymbalaria muralis é unha planta rastreira e perenne. Os seus talos verdes son como fíos (estreitos e alongados) de ata 60 cm de longo, e non presentan pubescencia. As súas follas son verdes, cerosas, con forma reniforme con 3 a 7 lóbulos (de 2,5-5cm de longo e largo). As súas flores son pequenas (menos de 1cm) lilas con garganta amarela. Son hermafroditas e autofértiles, téñe polinización entomófila. 

A dispersión de Cymbalaria muralis caracterízase por un comportamento negativo fototrópico despois da fecundación. Isto dirixe a flor cara zonas escuras, que permitirán a deposición da semente nas gretas dos muros onde normalmente crece [4]. Dado que é unha planta que se espallou por moitos lugares, debe ter métodos efectivos de dispersión a longa distancia que non coñecemos. 

 

 

NÚMERO DE CROMOSOMAS 

14 = 2n 

 

 

FENOLOXÍA 

Florece durante primavera e verán.  

 

 

DISTRIBUCIÓN 

É nativa do sur dos Alpes, oeste da antiga Yugoslavia, Sicilia e centro e sur de Italia, pero atópase ampliamente naturalizada en todo o mundo [9].  

 

 

HÁBITAT 

Crece en ambientes antrópicos, principalmente en muros de pedra (casmofítica), en zonas sombreadas e húmidas [9].  

O hábitat natural de C. muralis  son substratos algo calcícolas [7]. Esto explica a súa orixe en zonas mediterráneas, dominadas por rochas calcáreas. 

En Santiago de Compostela as rochas que atopamos son silíceas, sen embargo, o continuo lavado por precipitación permite que C.muralis crezca neste ambiente. 

 

 

POBOACIÓNS 

Non se atopou información sobre as poboacións en Santiago de Compostela.  

Porén, ao non atopar importantes barreiras físicas que impidan a sua dispersión e non ser un territorio moi extenso podemos esperar que sexa unha única poboación. 

 

 

FACTORES DE AMEAZA 

Esta especie non está recollida dentro da lista vermella da UICN. Ademáis, o seu caracter cosmopolita apoia a idea de que esta especie non se atopa ameazada.  

De feito, trátase dunha especie alóctona, considerada un neófito [6], que se atopa naturalizada por toda Europa. 

Non atopamos esta especie  

• Na lista de Especies exóticas preocupantes para la Unión Europea 

• No Catalogo Español de Especies Exóticas Invasoras 

• Respecto a Galicia,  non está incluida na lista de especies invasoras de flora da Consellería de Medio Ambiente e Ordenación do Territorio (CMAOT). 

Polo xeral non parece considerarse un factor de amenaza para a flora autóctona (estudos en Polonia [9] apuntan que non é unha planta invasiva e que a súa expansión se debe a efectos do cultivo). Sen embargo, no País Vasco [1] si se considera invasora (categoría B: especies alóctonas invasoras, urxencia baixa).  

A natureza invasiva dunha especie depende de moitos factores, entre eles o lugar de colonización. Unha mesma especie pode presentar diferentes impactos en distintas áreas, polo que é importante realizae estudos específicos e caracterizacións rexionais. 

 

 

MEDIDAS DE CONSERVACIÓN 

Ao non ser unha especia ameazada non hai ningunha medida de conservación. 

Tampouco existen plans de xestión para a erradicación, contención ou mitigación desta planta. Xa que, aínda que Cymbalaria muralis se trata dunha especie alóctana, está naturalizada e o seu carácter invasor non está amplamente rexistrado. 

De todas formas, propoñemos unhas medidas de control, no caso que certas zonas se vexan afectada pola súa presenza e se precise da súa retirada.  

Debido ao seu rápido crecemento, un control físico de arranque pode non ser efectivo porque estimula rapidamente o rebrote da planta. A mellor forma de loitar contra a expansión é favorecer o desenvolvemento da flora autóctona. Esta última medida pode estar acompañada con controis químicos, aínda que non recomendariamos o uso de fitocidas acaso de ser estrictamente necesario. No caso de ter que implementalo buscar un fitocida específico e pouco dañino.  

 

 

OBSERVACIÓNS 

Diversificación do xénero Cymbalaria:

Probablemente houbo tres tipos principais de especiación ao longo da evolución de Cymbalaria: especiación alopátrica, simpátrica e poliploide. 

Neste caso, a aparición do clima mediterráneo probablemente favoreceu o illamento de poboacións de Cymbalaria en áreas pequenas, relativamente húmidas e/ou sombrías, favorecendo eventos de especiación alopátrica, que puido ser potenciada polo hábitat rupestre. A especiación alopátrica infírese cando os taxons irmáns ocupan diferentes áreas illadas por barreiras físicas.  

No caso concreto de C. muralis, o seu fenómeno de diferenciación de C. pallida puido ser produto de especiación ecolóxica simpátrica. Estas dúas especies aparecen na mesma rexión (norte de Italia), a miúdo a poucos centos de metros unha da outra e ocupan diferentes nichos. Porén, a súa distribución a escala local é case alopátrica, xa que C. muralis ocupa principalmente as terras baixas mentres que C. pallida crece en elevacións máis altas. Así, a especiación alopátrica non pode ser completamente descartada [2]. 

Ailláronse flavonoides das partes aéreas de C.muralis. A coñecida actividade antiinflamatoria de algúns destes flavonoides pode explicar o uso da planta no tratamento de hemorroides [8]. 

A finais do século XX a floración en C.muralis utilizouse como indicador biolóxico do cambio climático.  Estudos mostraron que esta especie florecia 35 días antes entre 1991 e 2000 que nas catro décadas anteriores [3].  

 

 

BIBLIOGRAFÍA

[1] Campos, J., & Herrera, M. (2009). Diagnosis de la Flora alóctona invasora de la CAPV. Bilbao: Dirección de Biodiversidad y Participación Ambiental. Departamento de Medio Ambiente y Ordenación del Territorio. Gobierno Vasco.  

[2] Carnicero, P., Sáez, L., Garcia-Jacas, N. and Galbany-Casals, M. (2017), Different speciation types meet in a Mediterranean genus: The biogeographic history of Cymbalaria (Plantaginaceae). Taxon, 66: 393-407. https://doi.org/10.12705/662.7  

[3] Fitter AH and Fitter RSR 2002. Rapid changes in flowering time in British plants. Science 296: 1689-1691  

[4] Hart, J. W., & Hart, J. W. (1988). Orientation in space: phototropism. Light and Plant Growth, 138-160.  

[5] Junghans, T and Fischer, E 2008. Aspects of dispersal in Cymbalaria muralis (Scrophulariaceae). Botanische Jahrbücher 127: 289-298.  

[6] Láníková, D., & Lososová, Z. (2009). Rocks and walls: natural versus secondary habitats. Folia Geobotanica, 44, 263-280.  

[7] Mróz, L., & Rudecki, A. L. (2009). Comparison of chemical composition of two co-occurring chasmophytes, Asplenium ruta-muraria L.(Pteridophyta) and Cymbalaria muralis Gaer., Mey. & Scher.(Spermatophyta) from habitats differing in air pollution. Polish Journal of Environmental Studies, 18(5).  

[8] Romussi, G., Fontana, N., & Tommasi, N. D. (1996). Flavonoids from Cymbalaria muralis Gaernt.  

[9] Szczęśniak, E., & Świerkosz, K. (2003). Cymbalaria muralis P. Gaertn., B. Mey. & Schreb. and Cymbalarietum muralis Görs 1966 in Lower Silesia–expansion or regression. Phytogeographical problems of synantropic plants, 185-193.  

[10] Thwe, Aye Aye & Yeo, Sun & Chae, Soo & Park, Sang Un. (2012). In Vitro Shoot Organogenesis and Plant Regeneration of Cymbalaria muralis. Life Science Journal. 9. 878-881. 

5 de decembro de 2024