Descripción e bioloxía

Reino: Plantae

División: Magnoliophyta

Clase: Magnoliopsida

Orden: Brassicales

Familia: Brassicaceae

Xénero: Capsella

Especie: Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.

Forma biolóxica: Terófito.

Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Brassicaceae, tamén coñecida como bolsa de pastor, é unha herbácea anual oportunista de 20-40 cm que coloniza contornas abertas ou secas recentemente perturbadas. Presenta pelos simples e estrelados. Follas basales oblongo-lanceoladas, enteiras e denticuladas. Flores en racimos terminais, con catro pétalos brancos de 2-3 mm, maiores que os sépalos, que son de cor verde. Froito en silícula, con forma de corazón e coas marxes laterais convexas ou rectas. As súas sementes son de cor marrón dourada e prodúcense en grandes cantidades, principalmente por autopolinización, e poden formar un importante banco de sementes. 

Aínda que as sementes adoitan dispersarse preto da planta nai, a súa cuberta mucilaxinosa pode facilitar a dispersión a longa distancia ao adherirse a vehículos, persoas e outros vectores. Ademáis, conteñen substancias que atraen a larvas de mosquitos e nematodos os cales morren atrapados no mucílago e son dixeridos polas plantas. [1, 6]

Nº de cromosomas

2n=4x=32 [3]

Fenoloxía 

Xerminación: outono 

Floración: I-XII [6]

Distribución 

Cosmopolita, en rexións tépedas principalmente e zonas elevadas subtropicales. Na Península Ibérica pódese atopar repartida por toda ela. [2, 5]

Hábitat  

Especie arvense máis amplamente distribuída polo mundo e ocasionalmente ruderal. Adoita crecer en solos fértiles e/ou vinculados á agricultura intensiva (arcillosos e pH neutro) e vertedoiros, con alta tolerancia á salinidade. [2, 5]

Poboación 

Non se atoparon datos da distribución ou forma das poboacións na cidade de Santiago de Compostela.

Factores de ameaza

É unha especie que dentro da Lista Vermella de Especies Ameazadas da UICN atópase na categoría de preocupación menor (LC). Polo tanto, non é unha especie especialmente ameazada.  

Medidas de conservación 

Polo seu estado de conservación non se desenvolveron plans de conservación relevantes. 

Observacións 

As follas novas e raíces utilizáronse como verdura comestible, consumida crúa ou cociñada nalgúns países. Ademáis disto, C. bursa-pastoris ten algunhas propiedades medicinais, sendo indicada como axente antihemorráxico, anticanceríxeno, antitrombina, cicatrizante de feridas e antioxidante, así como para o tratamento da diabetes e a febre.  

C. bursa-pastoris non produce híbridos fértiles con outras especies de importancia económica ou ecolóxica. Polo xeral, contrólase ben con herbicidas aplicados ao chan e foliares (post-emerxencia), aínda que a súa presenza en campos agrícolas pode provocar unha perda substancial de rendemento.

A orixe do tetraploide xeneralizado C. bursa-pastoris resulta difícil de determinar. Propuxéronse varias hipóteses sobre a orixe desta especie e, máis recentemente, suxeriuse que esta planta é un autopoliploide de C. orientalis ou C. grandiflora, ou un alopoliploide. [1, 2, 4]

Bibliografía

[1] Ahmed, H. T., Francis, A., Clements, D. R., Dyck, E., Ross, N., Upadhyaya, M. K., Hall, L. M., & Martin, S. L. (2022). The Biology of Canadian Weeds. 159.Capsella bursa-pastoris(L.) Medik. Canadian Journal Of Plant Science/Canadian Journal Of Plant Science, 102(3), 529-552. https://doi.org/10.1139/cjps-2021-0059

[2] Aksoy, A., Dixon, J., & Hale, W. (1998). Capsella bursa‐pastoris (L.) Medikus (Thlaspi bursa‐pastoris L., Bursa bursa‐pastoris (L.) Shull, Bursa pastoris (L.) Weber). Journal Of Ecology, 86(1), 171-186. https://doi.org/10.1046/j.1365-2745.1998.00260.x

[3] Chiarugi, A. (2008). CARYOLOGIA International Journal of Cytology, Cytosystematics and Cytogenetics. Firenze University Press. http://www.caryologia.unifi.it/past_volumes/63_2/1558.pdf

[4] Douglas, G. M., Gos, G., Steige, K. A., Salcedo, A., Holm, K., Josephs, E. B., Arunkumar, R., Ågren, J. A., Hazzouri, K. M., Wang, W., Platts, A. E., Williamson, R. J., Neuffer, B., Lascoux, M., Slotte, T., & Wright, S. I. (2015). Hybrid origins and the earliest stages of diploidization in the highly successful recent polyploid Capsella bursa-pastoris. Proceedings Of The National Academy Of Sciences Of The United States Of America, 112(9), 2806-2811. https://doi.org/10.1073/pnas.1412277112

[5] http://www.conabio.gob.mx/malezasdemexico/brassicaceae/capsella-bursa-pastoris/fichas/ficha.htm

[6] https://www.unavarra.es/herbario/htm/Caps_burs.htm

3 de novembro de 2024