DESCRICIÓN E BIOLOXÍA

Reino: Plantae

Clase: Equisetopsida

Subclase: Magnoliidae

Orde: Caryophyllales

Familia: Caryophyllaceae

Xénero: Silene

Especie: Silene latifolia. SIN. Silene alba, Lychnis alba, Melandrium album

Nomes comúns: colexa, cabaciña, asubiote

Descrición: 

Planta perenne de vida curta e dioica.

Rizoma pequeno, soterrado sempre entre outras plantas.Herba variable en tamaño, con tamaño medio en torno aos 60 cm. Flores entre 2 e 8 cm, con cálix elongado formado por cinco lóbulos de entre 1 e 3 cm, con dentes triangulares de entre 0,5 e 1 cm. 5 pétalos brancos, con extremo dividido en dous, con tamaño entre 2 e 4 cm. Androceo con 10 estames e xineceo con 5 estilos. Talo con textura sedosa debido ás vilosidades, presentes ao longo de toda a planta, con excepción de flores. Follas pouco presentes, ou en zonas basais, con baixa presenza preto dos extremos apicais.

As sementes son con dorso e lados lixeiramente convexos, fío formando unha cavidade aberta que forma circunferencia cara arriba, de paredes grosas con forma elíptica en extremos. Ornamentación superficial tuberculada con pequenas protuberancias redondeadas (Antolín & Alonso, 2009).

A S. latifolia atopada na Península Ibérica está recollida nunha comunmente chamada "variante occidental", con unhas características morfolóxicas moi recoñocibles: inflación do cálix e orientación distinta dos dentes na cápsula (HC Prentice, 1988).

A subespecie Silene latifolia alba, presente en toda a Península, pero máis común no Noroeste peninsular, é unha planta de menor tamaño, que presenta flores cos dentes do cáliz triangulares, cápsulas tamén pequenas e con dentes erectos ou erecto-patentes (ST Lozano & FM Garmendia, 1988).

HÁBITAT E DISTRIBUCIÓN

Especie puramente ruderal. Moi sinxela de atopar en zonas urbanas, sobre todo cerca de estradas e en aceiras. En zonas fluviais a súa presencia disminúe, pero séguese podendo atopar en zonas relativamente afastadas da ribeira dentro do hábitat fluvial.

Tendencia a atoparse en zonas nas que hai luz solar. Baixa ou nula presencia en zonas cubertas pola flora arbórea, incluso de día.

Especie holoártica, con presenza en Eurasia e Cunca Mediterránea.

A subespecie descrita no apartado anterior é endémica do Noroeste peninsular, polo que é a que con máis probabilidades se vai a atopar en Santiago de Compostela.

Zonas de encontro de esta planta:

- Aceiras: moi preto da estrada.

- Desniveis nos límites de zonas preto de estradas e camiños transitados: en fronte da ETSE, camiño de acceso ao Río Sarela...

- Muros: rizoma inxertado entre as grietas destes, pero sen estar pegada ao muro. Non é unha trepadora.

USOS HISTÓRICOS

Tanto S. latifolia como S. dioica foron usadas en biosistémica mediante a hibridación de estas dúas especies e tamén para a determinación xenética do sexo e a competencia gametofítica nas plantas (HC Prentice, 1988).

Non se coñece uso culinario dos brotes destas plantas. Non obstante, as follas de brotes xóvenes son comestibles fervidos (Antolín & Alonso, 2009).

OBSERVACIÓNS

- Poboacións de tamaños variables, crecendo en clusters, sen ningún patrón de dispersión aparente.

- Presencia sempre con outras plantas, posible comensalismo ou parasitismo (menos probable, pois soamente comparten solo ou terreo de arraigo). Mutualismo case completamente descartado pois atopamos todas as plantas distintas que estaban con S. latifolia en solitario tamén. 

- En todos os encontros coa planta os exemplares estaban sempre no mesmo lado do camiño. En ningún encontro houbo exemplares en ambos lados do mesmo tramo, incluso en tramos moi estreitos. Posible casualidade.

- Crecemento case exclusivo en zonas con luz solar, con excepción dos exemplares en muros, os cales recibirían a luz á tarde en non a todas horas do día. Moi notorio cerca do Río Sarela, donde os únicos (e escasos) exemplares estaban localizados en zonas fóra da área cuberta da luz pola canopia.

BIBLIOGRAFÍA

LA CARACTERIZACIÓN, I. Y. A Mourela (As Pontes, A Coruña): evidencias carpológicas de las prácticas de roza y del procesado y consumo de cereales en el monte gallego (siglos VII-XVII).

Lozano, S. T., & Garmendia, F. M. (1988). Sinopsis del género" Silene" L.(" Caryophyllaceae") en la Península Ibérica y Baleares. In Anales del Jardín Botánico de Madrid (Vol. 45, No. 2, pp. 407-460). Real Jardín Botánico.

Prentice, H. C. (1988). " Silene" section" Elishante" in the Iberian peninsula. In Homenaje a Pedro Montserrat (pp. 321-324). Instituto de Estudios Altoaragoneses.

Silene latifolia Poir., Voy. Barbarie 2: 165. 1789.